1988 tarihli Rain Man (Yağmur Adam) filminde Dustin Hoffman'ın canlandırdığı Raymond Babbitt karakteri en bilinen otistik savanttı. Mucize Doktor dizisindeki Ali Vefa da otistik savant. Peki, Savant sendromu nedir?
Savant otizmliler diğer otizmli bireyler tarafından sergilenmeyen oldukça sıra dışı becerileri sergileyen bireyler için kullanılmaktadır. Savant becerilerinin çok farklı biçimleri vardır. En yaygın olarak görülenleri matematik ve hesaplama becerileri, üstün bellek becerileri, sanatsal beceriler ve müzik becerileridir. Dil becerileri, sıra dışı duyusal ayırt etme, istatistik, bilgisayar gibi bir konuda çok müthiş bir bilgi birikimine sahip olma gibi beceriler daha nadiren görülmektedir. Otizmli bireylerde sıklıkla takvim becerilerinde (örn., herhangi bir yılda 15 Ocak tarihinin hangi güne denk geldiği sorusuna hemen o saniyede doğru yanıt verme vb) savant özellikler görülmektedir. Aynı zamanda çarpma, bölme becerileri ve karekök hesaplama gibi becerileri zihinden ve çok hızlı bir biçimde yapabilmektedirler. Hangi beceride üstün özellikler sergilenirse sergilensin bu üstün özellikler genellikle bir beceride görülmektedir; nadiren de birden çok sayıda beceride görülmektedir. Savant sendromunun doğum öncesinde tanılanması henüz mümkün değildir.
SAVANT SENDROMUNUN NEDENLERİ
Savant sendromunun nedenleri 2004’e kadar bilinmiyordu. Bazı araştırmacılar bunun gen veya genlerdeki bir değişiklikten kaynaklandığını, bazılarının bunun sağ hemisferde meydana gelen bu hasarı telafi eden beynin sol yarımküresine bir çeşit zarar verdiğine inanıyor. Bununla birlikte, sendromun nedenleri açık değildir ve daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.
SAVANT SENDROMU BELİRTİLERİ NELERDİR?
Savantlı kişiler de özellikle piyano, müzik ve sanatın birçok alanlarında büyük becerilere sahip olabilmeleri haricinde matematik alanında, örneğin aşırı hızlı hesap yapma, aritmetik olarak sayı sayma, asal sayıları hesaplama gibi üst düzey becerilere de sahip olabilirler. Örnek olarak yolda yürüdükleri esnada gördükleri araçların plaka numaralarını, spor müsabakalarının geçmiş yıllara ait sonuçlarını ve daha birçok önemsiz görülen bilgiyi güçlü hafızalarıyla hatırlayabilme özelliklerine sahiptirler. Ayrıca daha öncesinde hiç bilmedikleri, öğrenmedikleri bir bilgiyi de genetik kodlamaları sayesinde bir anda açığa çıkarabilirler. Ancak Savant sendromuna sahip kişiler, bazen en basit toplama - çıkarma gibi işlemlerini dahi yapmakta da güçlük yaşarlar.
Savant Sendromu bulunan kişilerin IQ testleri genellikle 40-70 arasında sonuçlanır. Fakat bir ya da birkaç alanda şaşırtıcı derecede fazla bilgiye sahiptirler. Savant Sendromunda kişinin özel yeteneklerine müthiş bir bellek-hafıza da ek olarak bulunur. Bazı Savantlarda nörolojik olarak anormal bir durum söz konusudur. Bilinen bazı otistik Savant hastalarında beynin sol yarı küresindeki sıra dışılığa rastlanır. Ancak bazı durumlarda ise hasta normal görünüme sahiptir. Öte yandan bu hastaların neden bazı alanlarda süper zekaya sahip oldukları bilimsel olarak henüz tespit edilememiştir. Dünya çapında binlerce Savant hastası olduğu biliniyor. Ancak tanısı konmamış hastalarla birlikte bu sayının daha fazla olduğu tahmin ediliyor.
TEDAVİSİ var mıdır?
Savant sendromu bir alanda bir çocuğun kabiliyeti göz önüne alındığında beklenenden yüksek olduğunda teşhis edilir. Savant sendromunun herhangi bir dezavantajının olup olmadığı bilinmemektedir, bu nedenle tedavi edilmesi gerekmez. Genellikle savant sendromuna eşlik eden altta yatan bozuklukların tedavi edilmesi gerekir ve savant sendromlu çocuğun özel yeteneğinden yararlanılmasının çocuğun altta yatan gelişimsel bozuklukların tedavisine yardımcı olabileceğine inanılmaktadır.
Savant sendromlu çocuklar çok özel bir beceriye sahiptir. Bu çocuklar, özel ilgi ve yeteneklerin bir şekilde kullanılmasını sağlayan herhangi bir altta yatan hastalığın tedavisine daha iyi yanıt verebilir.
Dünya bilinen bazı savant hastaları ise şöyle;
Alonzo Clemons, Amerikalı heyketraş
Tony DeBlois, kör Amerikalı müzisyen
Leslie Lemke, kör Amerikalı müzisyen
Jonathan Lerman, Amerikalı sanatçı
Thristan Mendoza, Filipinli marimba dahisi
Derek Paravicini, kör Britanyalı müzisyen
Matt Savage, Amerikalı otistik jazz dahisi
Henriett Seth-F., Macar otistik bilgin, şair, yazar ve sanatçı
Daniel Tammet, Britanyalı otistik savant
Stephen Wiltshire, İngiliz mimar sanatçı
Richard Wawro, İskoç sanatçı
Daniel Tammet, İngiliz yazar
(Stephen Wiltshire)
(Matt Savage)
(Derek Paravicini)
