Nicomedia, Osmanlı Egemenliği’ne geçmesinin ardından (1337) önce “İznikmid”, daha sonra ise “İzmid” ismini aldı. Osmanlı Dönemi’nde “İzmid” şehri, Kanuni Sultan Süleyman zamanında en parlak dönemini yaşadı. Kocaeli’nin ticari hayatı bu dönemde oldukça önem kazanır. 19. Yüzyılda, İstanbul- İzmit arasında, yüzyılın sonunda da Haydarpaşa-Ankara güzergahında faaliyet gösteren trenin İzmid şehrine ulaşmasından sonra şehirde, hem ticari hayat hem de yaşam kalitesi oldukça yükseldi. 

Evliya Çelebi, Kocaeli hakkında yazdığı Seyahatnamesinde kentin adıyla birlikte birçok noktasında tarihe ışık tutmuştur:

“Bu İzmit Kalesi İstanbul Rumlarının elinde iken 1339 yılında Orhan Gazi zamanında fethedilmiştir. Fethinde zorluk çekildiği için fetih sonrası kale yer yer yıkılmıştır. Bundan amaç kârlerin gücünü kırmak ve bir daha bu kaleyi alma umutlarından vazgeçirmektir. Halen yıkıntı artığı olarak deniz kıyısında dört köşe, bir kapılı büyük bir kulesi var. İçinde dizdarı ve neferleri var ise de içi gemi alayı ve kerestelerle doludur. Orhan bu kaleyi fethetmek için önce Koca Bey’i kumandan atayarak “İznimdir var git” buyurmuş. İşte İzmit de “İznim git” sözünün değişmesinden meydana gelmiştir, derler. Bazıları da “İzmagit” veya “İzimgit” derler”. İznikmid adı zamanla İzmit’e dönüşmüştür.”

İzmit, tarihinde birçok büyük deprem barındırmaktadır. Osmanlı Döneminde 14 Eylül 1509 yılında İstanbul ve İzmit bölgesinde büyük bir deprem daha meydana gelmiş; Süleyman Paşa Medresesi başta olmak üzere 5 cami, 300 ev ile kentin deniz kıyısındaki surlar onarılamayacak biçimde yıkılmıştır.

1888 yılında Nicomedia, bağımsız bir kent haline geldi. İsmi ise İzmit olarak değiştirildi.  Daha sonra bölgeye fatihi Akçakoca'dan dolayı Akçakoca’nın yurdu manâsına gelen ‘Kocaeli’ ismi verildi. 

1918 tarihinde İzmit’i İngilizler işgal etti. Ancak 27 Ekim 1920 tarihinde İzmit, Yunanlılara verildi. Resmi olarak, İzmit kenti 27 Haziran 1921 tarihinde Türk topraklarına katıldı.

Cumhuriyet’in ilanından yaklaşık 1 yıl sonra 20 Nisan 1924 tarihinde “Kocaeli” adında bir il kuruldu. İzmit ise bu ile bağlanarak günümüzdeki yerini aldı. Kocaeli’de sanayi ve ticaret her dönemde ülkenin ortalamasından daha yüksekte yer almıştır. Kent, iş olanakları ve sanayisinden dolayı göçe açık bir il haline gelmiştir.